Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia – cơ sở năng lượng nguyên tử lớn nhất châu Âu – đang trở thành tâm điểm của một đề xuất táo bạo. Theo đó, việc sử dụng nguồn năng lượng khổng lồ tại đây để khai thác tiền mã hóa (crypto) đang được các bên cân nhắc như một giải pháp kinh tế đi kèm các nỗ lực đàm phán hòa bình.
Tham vọng biến năng lượng chiến lược thành tài sản số
Tổng thống Nga Vladimir Putin mới đây đã tiết lộ một thông tin đáng chú ý liên quan đến tiến trình đàm phán hòa bình. Ông cho biết phía Mỹ đang bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến việc tận dụng công suất của nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia cho hoạt động khai thác tiền mã hóa. Cơ sở này vốn nằm trên lãnh thổ Ukraine nhưng đã chịu sự kiểm soát của quân đội Nga từ năm 2022.
Đề xuất từ phía Moscow mang tính toán chiến lược rõ rệt: thiết lập cơ chế đồng quản lý giữa Nga và Mỹ, đồng thời loại trừ hoàn toàn sự tham gia của Ukraine trong khâu vận hành. Với phương án này, Nga vẫn giữ vững quyền kiểm soát thực địa và chính trị đối với nhà máy, trong khi Mỹ sẽ đóng vai trò hưởng lợi từ khía cạnh kinh tế thông qua việc khai thác tài sản số.
Cuộc đấu trí xoay quanh mô hình quản lý
Tuy nhiên, tầm nhìn của Nga vấp phải những quan điểm khác biệt từ các bên liên quan. Phía Washington được cho là đang thúc đẩy một mô hình hợp tác ba bên, bao gồm cả Mỹ, Nga và Ukraine. Theo đó, cả ba quốc gia sẽ cùng tham gia vận hành nhà máy với tỷ lệ sở hữu chung, nhằm đảm bảo sự cân bằng lợi ích và tránh việc một bên độc chiếm quyền kiểm soát nguồn năng lượng trọng yếu này.
Về phía Ukraine, chính quyền Kiev cũng đưa ra một phương án thỏa hiệp mang tính thực dụng hơn gọi là mô hình hợp tác 50/50 với Mỹ. Cụ thể, Ukraine đề xuất được nhận một nửa sản lượng điện từ nhà máy để phục vụ nhu cầu trong nước. Phần điện năng còn lại sẽ do Mỹ toàn quyền quyết định phân bổ, bao gồm cả khả năng chia sẻ cho phía Nga nếu cần thiết để đạt được thỏa thuận.
Điểm nghẽn then chốt trong an ninh năng lượng khu vực
Việc ai nắm quyền kiểm soát nhà máy Zaporizhzhia không chỉ đơn thuần là câu chuyện về lợi nhuận từ tiền mã hóa, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh năng lượng của cả khu vực. Đây là nguồn cung cấp điện chủ lực cho miền Nam Ukraine, đóng vai trò sống còn đối với sự ổn định của lưới điện quốc gia cũng như các vấn đề về an toàn hạt nhân.
Chính vì tầm quan trọng chiến lược này, tương lai của nhà máy Zaporizhzhia đã trở thành một trong những điểm nghẽn khó tháo gỡ nhất trong các cuộc đàm phán hòa bình. Mặc dù ý tưởng về một "trang trại" khai thác tiền mã hóa khổng lồ ngay tại nhà máy điện hạt nhân nghe có vẻ khả thi về mặt kinh tế, nhưng do chưa tìm được tiếng nói chung về mô hình quản lý chính trị, kế hoạch này hiện vẫn còn chứa đựng nhiều yếu tố bất định và chưa thể đi đến hồi kết.
