Từ khoản lỗ ETH đến bài học đắt giá về nỗi sợ đầu tư

Chào cả nhà Coin2140! Hôm nay, kênh sẽ muốn chia sẻ một câu chuyện rất thật, rất đau lòng nhưng cũng đầy ý nghĩa về hành trình đầu tư của chính mình. Câu chuyện này không phải là lời khuyên tài chính, mà là một lời tâm sự từ đáy lòng, mong rằng sẽ giúp ích cho anh em trên chặng đường chinh phục thị trường đầy sóng gió này.

Suốt gần hai năm qua, tôi đã "ôm" một lượng ETH, mà mãi đến giờ mới bắt đầu có một chút lợi nhuận. Nghe có vẻ ổn đúng không? Nhưng thực tế, nó chẳng khác gì một khoản "tiền chết" – không nhúc nhích, cứ nằm ỳ ra đó như một con zombie trong danh mục đầu tư của tôi. Trong khi cả thị trường khác đua nhau chạy nước rút, tài khoản của tôi lại đứng im, nhìn tiền của mình "ngủ đông".

Biểu đồ ETH, thật sự là một lời nguyền!

Giờ đây, ETH cuối cùng cũng đã nhích lên và mang lại chút lợi nhuận kha khá. Nhưng điều đó không thể xóa nhòa sự thật rằng, đây có lẽ là một trong những giao dịch tệ hại nhất trong sự nghiệp của tôi. Không phải vì tôi vào lệnh sai hay luận điểm đầu tư không đúng, mà vì tôi đã không thể dứt khoát cắt bỏ nó và chuyển số vốn đó đến nơi khác sinh lời hơn.

Tư Duy Khan Hiếm: Kẻ Thù Thầm Lặng Của Nhà Đầu Tư

Anh em biết không, đây chính là tư duy khan hiếm đang ám ảnh chúng ta. Tôi đã quá sợ hãi việc "từ bỏ" một thứ mình đã nắm giữ, đến nỗi thà nhìn tiền của mình nằm bất động suốt hai năm còn hơn là chấp nhận mình đã sai và tìm một cơ hội tốt hơn.

Bạn có thể thấy điều này ở khắp mọi nơi. Rất nhiều nhà giao dịch tự "đâm vào chân" mình không phải vì họ không biết phân tích biểu đồ hay canh điểm vào lệnh, mà vì họ không thể đưa ra những quyết định dứt khoát về tiền bạc.

Tôi từng chứng kiến một anh bạn kiếm được 2 triệu đô la trong đợt Bull Run 2021, rồi mất sạch vào năm 2022. Hay một trường hợp khác, một anh chàng hoảng loạn bán sạch cả túi coin của mình khi thị trường giảm 30%, rồi chỉ biết đứng nhìn nó tăng gấp 50 lần trong khi mình ôm đống stablecoin. Cùng một "lập trình tâm lý", nhưng lại gây ra những thảm họa khác nhau.

Nếu bạn theo dõi bất kỳ nhà giao dịch nào đủ lâu, bạn sẽ thấy cùng một mô hình đổ vỡ: Họ đạt được những khoản lợi nhuận kha khá, rồi tự phá hoại mình vì không thể tin tưởng vào khả năng ra quyết định của chính mình. Một đợt tăng 40% bỗng biến thành khoản lỗ 20% vì họ giữ quá lâu. Một dự án tăng gấp 10 lần bị bán ở mức hòa vốn vì họ không thể tin rằng nó sẽ tiếp tục bay cao. Một nhà giao dịch "ôm chặt" một đồng shitcoin đến khi nó về 0, lại chính là người hoảng loạn bán tháo đồng coin tiềm năng tiếp theo vì anh ta lớn lên với suy nghĩ "một con chim trong tay đáng giá hơn hai con trong bụi".

Tôi đã trải qua cả hai trạng thái này. Không phải là kiểu "ôm chặt đến chết" hay "bán tháo vì sợ hãi" một cách vô lý, nhưng tôi đã chứng kiến đủ nhiều những thiết lập đẹp biến thành sự hối tiếc để nhận ra một mô hình chung. Đôi khi tôi giữ quá lâu, đôi khi tôi bán quá sớm. Điểm chung không phải ở chiến lược hay phân tích của tôi.

Đó là nỗi sợ hãi.

Đó không phải là niềm tin, không phải kỷ luật, cũng không phải là tin tưởng vào công nghệ. Nghe có vẻ "sến" nhưng có lẽ, đó là chấn thương tâm lý từ thời thơ ấu.

Chiếc Lồng Vô Hình: Nguồn Gốc Của Sự Sợ Hãi

Tôi nghĩ rằng hầu hết các sai lầm trong giao dịch đều xuất phát từ những câu chuyện về sự khan hiếm. Mọi dòng tweet "HODL xuyên qua nỗi đau" hay những tin nhắn nhóm chat "Tôi đã bán quá sớm" đều là lời bộc bạch của những người lớn lên với suy nghĩ rằng cơ hội không đến hai lần. Mỗi nhà giao dịch không thể đưa ra quyết định dứt khoát thường là những người đã học được từ sớm rằng tiền bạc là khan hiếm, là quý giá, và bạn tốt nhất đừng lãng phí cơ hội duy nhất của mình.

Hầu hết các nhà giao dịch tôi biết đều lớn lên với nỗi lo lắng "cơm áo gạo tiền" của tầng lớp trung lưu: phải kiểm tra tài khoản trước khi mua đồ tạp hóa, cha mẹ cãi nhau vì hóa đơn, mỗi đồng đô la đều quý giá vì có thể sẽ không có đồng nào nữa.

Cái "lập trình" đó theo bạn vào thị trường như một lời nguyền.

Hãy hình dung thế này: Bạn kiếm được 40% lợi nhuận từ một giao dịch. Não bộ khan hiếm của bạn bắt đầu tính toán: "Nếu mình giữ thêm một chút, đây có thể là khoản tiền đổi đời." Thế là bạn giữ, và giữ, rồi nhìn số lợi nhuận bốc hơi vì bạn không thể chấp nhận rằng 40% là đủ.

Hoặc ngược lại: Bạn kiếm được 40% lợi nhuận và não bộ khan hiếm thì thầm: "Lấy đi và chạy đi. Có thể bạn sẽ không bao giờ thấy màu xanh nữa." Thế là bạn bán, rồi nhìn nó tăng vọt lên 400% trong khi bạn đang ngồi không, tự trách mình vì đã không tin vào thiết lập ban đầu.

Cả hai phản ứng này đều xuất phát từ cùng một nơi: niềm tin rằng cơ hội là hữu hạn và quý giá.

Các nhà kinh tế học hành vi đã nghiên cứu điều này trong nhiều thập kỷ. Khi bạn lớn lên trong căng thẳng tài chính, bộ não của bạn tự điều chỉnh để xem mọi quyết định đều có khả năng gây ra thảm họa. Lập trình thời thơ ấu của bạn đang điều hành tài khoản giao dịch của bạn, và nó có thể đang khiến bạn mất tiền.

Sự Khác Biệt Giữa Tư Duy Khan Hiếm Và Sung Túc

Trong khi đó, có một kiểu nhà giao dịch khác trên thị trường này. Thường là những người lớn lên trong gia đình có điều kiện, hoặc ít nhất là ổn định về tài chính. Họ đưa ra quyết định như thể không có gì to tát. Giữ các giao dịch thắng, cắt lỗ nhanh gọn, điều chỉnh quy mô vị thế phù hợp. Không có sự gắn bó cảm xúc, không có những vòng xoáy "nếu như".

Họ thực sự tin rằng sẽ có nhiều cơ hội hơn đến. Còn nhiều người trong chúng ta thì không.

Nhà giao dịch có tư duy sung túc nghĩ: "Tôi sẽ để khoản lời này chạy và quản lý rủi ro phù hợp. Luôn có một giao dịch khác." Nhà giao dịch có tư duy khan hiếm nghĩ: "Đây có thể là cơ hội duy nhất để tôi đạt được tự do tài chính, vì vậy tôi cần phải chốt ngay lập tức hoặc giữ cho đến khi về 0."

Tại Sao Ai Cũng Đang Ra Quyết Định Sai

Lời nói dối đắt giá nhất trong crypto không phải là “giữ chặt coin” hay “luôn chốt lời.” Mà là ý nghĩ rằng chỉ có một câu trả lời đúng cho mỗi giao dịch.

Thực ra, tôi nghĩ chúng ta chỉ đang sợ hãi.
Sợ bỏ lỡ cơ hội.
Sợ mình sai.
Sợ rằng nếu ra quyết định sai, sẽ không bao giờ có cơ hội như vậy nữa.

Bạn thấy điều này ở khắp nơi. Những nhà giao dịch mà bạn có thể gọi là “Người Tối Ưu Hóa” – họ không thể ra quyết định dứt khoát vì mỗi giao dịch đều phải là “vụ cá cược thay đổi cuộc đời.”
Họ giữ lệnh thắng quá lâu đến mức biến nó thành lệnh thua.
Họ chốt lời quá sớm rồi nhìn nó tăng vọt.
Họ cứ dồn thêm tiền thay vì quản lý rủi ro.
Họ xem mỗi quyết định như thứ không thể thay thế.

Thực chất, họ đang giao dịch với những vết thương thời thơ ấu, chứ không phải giao dịch với thị trường.

Chi Phí Thực Sự Của Việc "Nghĩ Nhỏ"

Tư duy khan hiếm không chỉ ảnh hưởng đến giao dịch của bạn mà còn tác động đến toàn bộ mối quan hệ của bạn với tiền bạc và cơ hội.

Tôi từng kiếm được gấp 5 lần trên một vị thế nhưng không thể tự mình chốt lời. Nhìn nó giảm dần về hòa vốn trong ba tháng vì tôi bị tê liệt bởi nỗi sợ "bán quá sớm". Nhưng tôi cũng đã từng hoảng loạn bán những khoản lãi 30% mà sau đó đã tăng gấp 10 lần, chỉ vì bộ não của tôi không thể tin rằng mình xứng đáng với đợt tăng đó.

Não bộ khan hiếm tạo ra những kiểu tự phá hoại cụ thể:

• Tê liệt quyết định: Bạn không thể quyết định khi nào nên mua, bán hay giữ vì mỗi lựa chọn đều có cảm giác như có thể phá hỏng mọi thứ. Bạn đóng băng thay vì quản lý rủi ro một cách linh hoạt.

• Tư duy nhị phân: Bạn coi mọi giao dịch đều là "ôm chặt mãi mãi" hoặc "chốt lời ngay lập tức". Bạn không thể ra vào vị thế từng phần vì bạn không tin tưởng vào khả năng đưa ra nhiều quyết định tốt.

• Biến dạng rủi ro: Bạn hoặc đặt cược tất cả vào một giao dịch hoặc không chấp nhận rủi ro đáng kể nào. Bạn không thể tìm thấy điểm cân bằng, nơi mà tài sản thực sự được xây dựng.

Bí Quyết Của Tư Duy Sung Túc

Cách khắc phục không nhất thiết là phải đi trị liệu hay thiền định (mặc dù tôi thấy thiền định chắc chắn có ích). Quan trọng là phải thuyết phục bộ não của bạn coi tiền là một nguồn tài nguyên tái tạo thay vì hữu hạn.

Hãy bắt đầu tự hỏi bản thân: "Một người có 10 triệu đô la sẽ làm gì trong tình huống này?" Tôi đảm bảo họ sẽ không giữ qua các đợt giảm giá 80% chỉ vì họ "tin vào công nghệ". Nhưng họ cũng sẽ không bán ngay 20% đầu tiên của một đợt tăng giá vì sợ biến động.

Những nhà giao dịch có vốn lớn và kinh nghiệm không bị cảm xúc chi phối bởi từng giao dịch cá nhân. Họ suy nghĩ về quản lý rủi ro và định cỡ vị thế, chứ không phải lợi nhuận tuyệt đối. Họ thà đưa ra những quyết định nhất quán còn hơn là theo đuổi những quyết định hoàn hảo.

Điều Thực Sự Hiệu Quả

Đây là điều tôi ước ai đó đã nói với tôi năm năm trước, và là điều tôi thấy có hiệu quả với những nhà giao dịch thực sự thành công:

• Suy nghĩ theo kịch bản, không phải tuyệt đối: Hãy đặt ra nhiều mục tiêu lợi nhuận và mức độ rủi ro khác nhau trước khi vào lệnh. Đừng để bộ não khan hiếm thuyết phục bạn rằng chỉ có một nước đi đúng duy nhất.

• Xác định quy mô kích thước giao dịch như thể bạn đã giàu có: Nếu bạn có 1 triệu đô la, bạn có liều lĩnh 100% vào một altcoin duy nhất không? Vậy thì tại sao bạn lại làm điều đó với tài khoản 10 ngàn đô la của mình?

• Thực hành quản lý rủi ro động: Chốt một phần lợi nhuận khi đang lãi lớn. Thêm vào vị thế khi bạn đúng. Cắt lỗ khi bạn sai. Đừng coi mọi quyết định là vĩnh viễn.

• Tính toán chi phí cơ hội: Mỗi đô la bị mắc kẹt trong một giao dịch "chết" là một đô la không làm việc cho bạn ở nơi khác. Mỗi đô la bạn hoảng sợ bán là một đô la có thể đã tăng trưởng mạnh hơn.

Hiệu Ứng Tổng Hợp

Tư duy sung túc giúp bạn kiếm được nhiều tiền hơn tư duy khan hiếm. Năng lượng tuyệt vọng khi cố gắng biến mọi giao dịch trở nên hoàn hảo thường dẫn đến việc thực hiện ít giao dịch tốt hơn tổng thể.

Khi bạn bắt đầu suy nghĩ theo hướng sung túc, bạn sẽ đưa ra những quyết định tốt hơn. Bạn chốt một phần lợi nhuận khi thích hợp. Bạn để một số người chiến thắng chạy. Bạn cắt lỗ. Bạn chờ đợi các thiết lập tốt. Bạn ngừng giao dịch trả thù. Bạn ngừng FOMO vào các xu hướng khi nó đã ở đỉnh.

Tất cả những quyết định nhỏ này sẽ tổng hợp lại. Thay vì chu kỳ "bùng nổ-suy thoái" của giao dịch khan hiếm, bạn bắt đầu xây dựng sự giàu có ổn định, nhất quán.

Thị trường thưởng cho sự kiên nhẫn, kỷ luật và tư duy chiến lược. Nó trừng phạt sự tuyệt vọng, lòng tham và việc ra quyết định theo cảm tính. Tư duy của bạn quyết định bạn thuộc loại nào.

Phá Vỡ Chu Kỳ

Tôi vẫn đang vật lộn với điều này. Ngay cả bây giờ, với một tài khoản lớn hơn và nhiều kinh nghiệm hơn, đôi khi tôi vẫn bắt gặp mình đưa ra quyết định từ nỗi sợ hãi thay vì logic. Cái "lập trình khan hiếm" đó ăn sâu vào tiềm thức.

Nhưng tôi đã học cách nhận ra nó. Và tôi thấy cùng một mô hình ở mọi nhà giao dịch chuyển từ việc liên tục mất tiền sang liên tục kiếm tiền.

Bước đầu tiên là nhận ra rằng tư duy khan hiếm của bạn tồn tại. Đó không phải lỗi của bạn – đó là kết quả của những điều kiện từ trải nghiệm thời thơ ấu với tiền bạc. Nhưng đó là trách nhiệm của bạn để khắc phục nó.

Chữa Lành Và Chiến Thắng

Mối quan hệ của bạn với tiền bạc được hình thành từ khi bạn còn bé tí, và nó có thể đang khiến bạn mất tiền trong mọi giao dịch bạn thực hiện. Tư duy khan hiếm là tư duy của sự nghèo khó được ngụy trang thành chiến lược.

Tôi đã học được điều này một cách rất đau đớn. Mất nhiều tiền hơn khi đưa ra những quyết định sợ hãi so với khi đưa ra những quyết định hợp lý. Biến nhiều người chiến thắng thành kẻ thua cuộc vì suy nghĩ quá nhiều hơn là tuân theo kế hoạch của mình.

Và tôi nghĩ mô hình này đã "hủy diệt" nhiều nhà giao dịch hơn bất kỳ phân tích kỹ thuật tồi tệ hay sự sụp đổ thị trường nào.

Lập trình thời thơ ấu của bạn không phải là định mệnh giao dịch của bạn. Nhưng bạn phải nhận ra rằng tư duy khan hiếm mới là kẻ thù thực sự. Không phải thị trường. Không phải cá voi. Không phải thao túng.

Cái bộ não "nghèo khó" của bạn đang giữ bạn nghèo khó.

Hãy sửa chữa điều đó trước. Mọi thứ khác chỉ là chiến thuật.

Bài viết được Coin2140 biên tập lại từ 0xVKT, được truyền cảm hứng bởi đồng sáng lập scimitar capital.