“Không ai bị bỏ lại phía sau!”
Nhật báo The Guardian cho biết Quần đảo Marshall - một quốc đảo ở châu Đại Dương có diện tích khiêm tốn 181,43 km² đã giới thiệu một chương trình thu nhập cơ bản phổ quát (UBI) cấp quốc gia cho phép chi trả bằng tiền mã hóa song song với các phương thức truyền thống. Theo các chuyên gia, đây là chương trình đầu tiên thuộc loại này trên thế giới.
Theo chương trình, mọi công dân cư trú tại Quần đảo Marshall sẽ nhận được khoản chi trả khoảng 200 USD mỗi quý (5,264 triệu đồng) trong nỗ lực của Chính phủ đất nước này nhằm giảm bớt áp lực chi phí sinh hoạt.
Đợt chi trả đầu tiên đã được thực hiện vào cuối tháng 11 năm nay và người thụ hưởng có thể lựa chọn nhận tiền qua tài khoản ngân hàng, séc, hoặc dưới dạng tiền mã hóa trên blockchain thông qua một ví kỹ thuật số do Chính phủ hậu thuẫn.
“Chính phủ của chúng tôi muốn đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Quần đảo Marshall, ông David Paul nói với tờ Guardian.
“200 USD mà mỗi người dân được nhận mỗi quý, tức khoảng 800 USD (21,056 triệu đồng) một năm không khiến bạn bỏ việc…, nhưng nó thực sự giống như một cú hích tinh thần đối với mọi người”.
Quần đảo Marshall là một quốc đảo ở Thái Bình Dương, nằm giữa quần đảo Hawaii (Mỹ) và Australia, với dân số chỉ khoảng 42.000 người. Thống kê của trang Worldometers cho biết, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa (hiện tại) của quần đảo này chỉ là 302 triệu USD tính đến năm 2025, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Trong khi đó, con số đó của Việt Nam là khoảng 484,73 tỷ USD. Nghĩa là nếu so sánh, GDP danh nghĩa của nước ta hiện tại gấp hơn 1.605 lần so với quốc đảo Marshall.
Ông Paul cho biết các khoản chi trả này kể trên được coi là một “lưới an sinh xã hội” trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng cao và người dân rời bỏ đất nước nhỏ bé này.
Chương trình UBI được tài trợ từ một quỹ tín thác được thành lập theo thỏa thuận với Mỹ, nhằm bù đắp một phần cho Quần đảo Marshall vì nhiều thập kỷ thử nghiệm hạt nhân của Mỹ. Quỹ này hiện nắm giữ hơn 1,3 tỷ USD tài sản và Mỹ cam kết đóng góp thêm 500 triệu USD đến năm 2027.
Chủ yếu nhận tiền mặt để đi chợ
Tiến sĩ Huy Phạm, Phó Giáo sư và Trưởng nhóm nghiên cứu crypto–fintech tại Đại học RMIT cho biết chương trình của Quần đảo Marshall “là chương trình UBI đầu tiên trên thế giới được triển khai ở quy mô quốc gia”. Ông nói việc sử dụng công nghệ blockchain là “độc đáo xét về việc triển khai trên phạm vi toàn quốc”.
Lựa chọn nhận tiền bằng tiền mã hóa – thông qua việc chuyển một loại token kỹ thuật số gọi là stablecoin, được neo giá theo đồng USD – được thiết kế nhằm giải quyết thách thức thực tế trong việc chuyển tiền tới hàng trăm hòn đảo xa xôi. “Chúng tôi nhận thấy cơ hội từ những gì blockchain có thể mang lại”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Quần đảo Marshall, ông David Paul nói.
Blockchain được biết đến nhiều nhất là công nghệ đứng sau Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác, nhưng cũng có thể được dùng để lưu trữ và chuyển giao các tài sản truyền thống hơn như trái phiếu Chính phủ – điều mà Quần đảo Marshall đang áp dụng để làm nền tảng cho hệ thống thanh toán số của mình.
Tuy nhiên, theo ông Huy Phạm, chỉ riêng việc thanh toán kỹ thuật số thôi chưa chắc đã đảm bảo được tính toàn diện về tài chính, đặc biệt ở một quốc gia như Quần đảo Marshall, nơi kết nối internet còn chập chờn và thường xuyên bị gián đoạn.
“Cải thiện độ phủ internet, tăng tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh (smartphone) – tất cả những điều đó là yêu cầu tối thiểu cho một nền kinh tế dựa trên blockchain”, ông nói.
Phần lớn người thụ hưởng đang chọn nhận tiền thưởng từ Chính phủ thông qua các kênh truyền thống. Theo Cơ quan An sinh Xã hội Quần đảo Marshall, khoảng 60% khoản chi trả trong đợt đầu tiên được chuyển thẳng vào tài khoản ngân hàng, phần còn lại được phát hành dưới dạng séc giấy.
Chỉ một số ít người – khoảng 12 người tính đến nay, theo các quan chức cho biết – đã đăng ký nhận tiền qua ví kỹ thuật số. Bộ Tài chính Quần đảo Marshall cho biết những người đăng ký đầu tiên là một phần của chương trình thí điểm nhỏ và chương trình này đã đạt 100% các mục tiêu ban đầu.
Bà Anelie Sarana, người quản lý tài chính tham gia triển khai chương trình cho biết trong năm qua, nhóm của bà đã đi tới các đảo xa nhất của quần đảo Marshall để đăng ký người dân tham gia chương trình.
Bà Sarana nói rằng nhiều người thụ hưởng đã sử dụng tiền ngay cho các nhu cầu thiết yếu như đi chợ mua thực phẩm và đồ dùng sinh hoạt, trong khi những người khác dùng khoản 200 USD để chi trả cho các hoạt động kỷ niệm Ngày Phúc Âm hằng năm, trùng với thời điểm phân phối tiền đợt đầu.
“Tôi biết họ vui vì bạn có thể thấy ngoài đường, xe cộ đông đúc giống như có một sự kiện lớn đang diễn ra vậy”, bà nói.
Đây không phải lần đầu tiên Quần đảo Marshall thử nghiệm việc sử dụng tiền mã hóa. Năm 2018, Chính phủ nước này từng nỗ lực tạo ra một đồng tiền mã hóa quốc gia có tên là Sovereign hay SOV. Kế hoạch cuối cùng đã bị đình trệ sau những cảnh báo từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
IMF cảnh báo rằng dù công nghệ nền tảng của chương trình mới là sáng tạo, việc chi trả thu nhập cơ bản phổ quát dựa trên blockchain tiềm ẩn “các rủi ro về tài chính, ngân sách, pháp lý, uy tín và tính toàn vẹn tài chính”, đặc biệt nếu cơ chế quản trị và giám sát không đủ chặt chẽ.
Tiến sĩ Monique Taylor, giảng viên chính trị thế giới tại Đại học Helsinki (Phần Lan), cho rằng rất khó dự đoán liệu thử nghiệm kết hợp thu nhập cơ bản phổ quát với hệ thống chi trả bằng tiền mã hóa của Quần đảo Marshall có thành công hay không.
“Các chương trình thu nhập phổ quát là rất hiếm, đặc biệt ở quy mô quốc gia và không có tiền lệ trực tiếp nào kết hợp cấu trúc tài khóa này với một thành phần chi trả kỹ thuật số tại một quốc đảo nhỏ”, bà Taylor nói. Tuy vậy, bà tin rằng chương trình này vẫn mang lại những lợi ích nhất định cho các quốc đảo nhỏ.
“Trong một quốc gia quần đảo phân tán về mặt địa lý, nơi hạ tầng ngân hàng truyền thống còn hạn chế, ví kỹ thuật số có thể giảm bớt rào cản và giúp việc chuyển tiền trở nên dễ tiếp cận hơn, đặc biệt tại các đảo san hô xa”, bà Taylor nói.
Theo The Guardian/Worldometers
