7 bí mật ít biết về Satoshi Nakamoto – cha đẻ Bitcoin

Ngày 9/9, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cùng Công ty 1Matrix ra mắt Blockchain Gallery, đồng thời giới thiệu tượng Satoshi tại Việt Nam – quốc gia thứ 5 trên thế giới có tượng tri ân “cha đẻ” Bitcoin.

Satoshi Nakamoto – người sáng tạo Bitcoin – đến nay vẫn là ẩn số lớn của tài chính hiện đại. Ông (hay họ) đã thay đổi cục diện tiền tệ toàn cầu rồi biến mất, để lại những bí mật khiến cộng đồng không ngừng tò mò.

Dưới đây là 7 điều thú vị về “bóng ma” Bitcoin mà Coin2140 gửi đến cộng đồng crypto Việt.

Hồ sơ tự khai gây tranh cãi

Trong hồ sơ trên P2P Foundation, Satoshi tự giới thiệu mình là “nam, người Nhật, sinh năm 1975”. Nếu tính đến năm 2025, ông sẽ 50 tuổi. Nhưng gần như không ai tin thông tin này.

Lý do là bởi toàn bộ giao tiếp của Satoshi trên email, diễn đàn Bitcointalk hay Sourceforge đều sử dụng tiếng Anh chuẩn xác, đôi khi mang sắc thái Anh – chứ không giống người bản địa Nhật. Điều này đặt ra giả thuyết: hồ sơ kia chỉ là một “vỏ bọc” để đánh lạc hướng.

Manh mối từ nước Anh

Một trong những chi tiết thú vị nhất nằm ở khối khởi nguyên của Bitcoin – nơi Satoshi cài dòng chữ: “The Times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks.” Tạm dịch là “Thời báo ngày 03/01/2009: Bộ trưởng Tài chính đang trên bờ vực thực hiện gói cứu trợ thứ hai cho các ngân hàng”. 

Đây là tiêu đề trang nhất của báo The Times của Anh ngày 3/1/2009, phản ánh bối cảnh khủng hoảng tài chính và việc ngân hàng sắp được cứu trợ lần nữa.

Nhiều học giả xem đây là “tuyên ngôn chính trị” của Satoshi, ám chỉ sự phản đối đối với hệ thống tài chính tập trung. Hơn thế, việc ông chọn một tờ báo Anh đã củng cố giả thuyết rằng Satoshi từng sống ở London, ít nhất trong giai đoạn phát triển Bitcoin.

Một nghiên cứu từ The Chain Bulletin còn phân tích hơn 30 email, 539 bài viết trên Bitcointalk, 169 commit trên Sourceforge và khẳng định rằng thời gian hoạt động của Satoshi khớp với múi giờ London.

Bằng sáng chế bí ẩn trước khi Bitcoin ra đời

Tháng 10/2008, chỉ vài tháng trước khi Satoshi tung ra bản “whitepaper” về Bitcoin, ba nhà nghiên cứu Neal King, Vladimir Oksman và Charles Bry đã nộp bằng sáng chế có tên “Updating and Distributing Encryption Keys” - tạm dịch là “Cập nhật và phân phối khóa mã hóa.” 

Điều gây chú ý là trong văn bản này có cụm từ “computationally impractical to reverse” (không khả thi về mặt tính toán để đảo ngược)– y hệt với câu được Satoshi dùng trong whitepaper Bitcoin. Trùng hợp đến mức khó tin.

Tuy nhiên, khi báo chí tìm đến, cả ba nhà nghiên cứu đều bác bỏ liên quan và khẳng định chỉ là sự tình cờ. Dù vậy, đến nay, đây vẫn là một trong những giả thuyết đáng nhớ nhất về “nhóm Satoshi Nakamoto.”

Những cái tên từng bị nghi ngờ

Trong hơn 15 năm qua, hàng loạt cá nhân bị nghi ngờ hoặc tự nhận là Satoshi:

• Dorian Nakamoto: kỹ sư người Nhật sống ở California, có tên trùng hợp. Năm 2014, tạp chí Newsweek từng giật tít “Bitcoin’s Face” với ông, nhưng sau đó bị chứng minh nhầm lẫn.
  

• Hal Finney: lập trình viên nổi tiếng, người đầu tiên nhận giao dịch Bitcoin từ Satoshi. Trùng hợp hơn, ông sống gần nhà của Dorian Nakamoto. Tuy nhiên, Hal qua đời năm 2014 vì ALS, và cộng đồng tin ông không phải Satoshi.
  

• Nick Szabo: nhà mật mã học, tác giả ý tưởng BitGold – gần giống Bitcoin. Dù có kiến thức nền tảng, Szabo nhiều lần phủ nhận mình là Nakamoto.
  

• Craig Wright: doanh nhân và học giả Úc, nhiều lần công khai tuyên bố “Tôi là Satoshi.” Nhưng sau nhiều vụ kiện tụng, năm 2024, tòa án Anh chính thức tuyên bố Wright không phải Nakamoto, bằng chứng “quá yếu và gian dối.”

Tất cả các giả thuyết này đều chỉ làm dày thêm lớp sương mù quanh danh tính thật.

Ví Bitcoin khổng lồ chưa từng động đến

Các nhà phân tích blockchain tin rằng Satoshi sở hữu khoảng 1,096 triệu BTC – trị giá hơn 91 tỷ USD tính đến năm 2025.

Điều đáng kinh ngạc là toàn bộ số Bitcoin này chưa hề được chuyển đi kể từ năm 2010. Chúng nằm yên trong các ví gốc, bất động suốt 15 năm.

Một số cho rằng Satoshi đã mất. Số khác tin rằng đây là chủ đích: giữ coin để chứng minh niềm tin vào thiết kế của Bitcoin, không bán ra để tránh ảnh hưởng giá. Dù thế nào, “kho báu Satoshi” vẫn là một trong những ví lạnh bí ẩn nhất lịch sử.

Sinh nhật và thông điệp biểu tượng

Trong hồ sơ, Satoshi chọn ngày sinh 5/4/1975. Đây không phải ngẫu nhiên: Ngày 5/4/1933, Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt ký lệnh cấm tích trữ vàng (Executive Order 6102) nhằm cứu hệ thống tài chính.

Bitcoin, ngược lại, được thiết kế như “vàng kỹ thuật số” – một tài sản không thể bị chính phủ kiểm soát. Đặc biệt, độ khó của Bitcoin được điều chỉnh mỗi 2016 block – con số 2016 cũng chính là 6102 đảo ngược.

Chi tiết này khiến nhiều người tin rằng ngày sinh kia chỉ là mật mã mang tính biểu tượng, thay vì sự thật.

Vì sao Satoshi phải ẩn danh?

Có nhiều lý do để Satoshi chọn biến mất:

• Phi tập trung: Nếu lộ diện, Satoshi có thể trở thành “ông vua” của Bitcoin, đi ngược lại triết lý phi tập trung.
  

• Tránh rủi ro pháp lý: Trong bối cảnh 2009, Bitcoin dễ bị coi là công cụ chống lại hệ thống tiền tệ quốc gia. Ẩn danh là lá chắn bảo vệ.
  

• Giữ sự tập trung vào công nghệ: Không có “người hùng” nào để thần tượng, cộng đồng buộc phải chú trọng vào code và triết lý của Bitcoin.
  

• Xây dựng niềm tin hệ thống: Bitcoin vốn được định nghĩa là một mạng lưới “trustless” – không cần tin ai. Việc không ai biết Satoshi là ai càng củng cố nguyên tắc này.
  
  

Nhiều chuyên gia cho rằng, chính sự biến mất của Satoshi mới giúp Bitcoin tồn tại và phát triển bền vững đến hôm nay.

Đọc thêm: Satoshi Nakamoto là ai mà được đặt tượng tại Hà Nội?

Kết luận: Bí ẩn bất tử

Tháng 4/2025 vừa qua, cộng đồng kỷ niệm “sinh nhật lần thứ 50” của Satoshi Nakamoto, dù chưa ai chắc ông thực sự tồn tại hay không. Danh tính ấy có thể mãi mãi không được tiết lộ.

Nhưng chính sự bí ẩn ấy lại tạo nên sức hút đặc biệt: Bitcoin không có lãnh tụ, không có người đứng đầu, chỉ có cộng đồng và công nghệ. Dù Satoshi là ai, di sản để lại đã trở thành một cuộc cách mạng tài chính toàn cầu.

Và hôm nay, ngày 9/9, tượng Satoshi chính thức hiện diện tại Việt Nam – quốc gia thứ 5 trên thế giới có tượng tri ân “cha đẻ” Bitcoin. Đó không chỉ là sự kiện văn hóa của cộng đồng blockchain Việt, mà còn là minh chứng cho tầm ảnh hưởng bất tử của Satoshi Nakamoto, nhân vật đã thay đổi cách nhân loại nhìn về tiền tệ trong thế kỷ 21.