Trong ngành Crypto, Market Maker (Nhà tạo lập thị trường) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo thanh khoản và ổn định giá cả. Họ là những “người chơi thầm lặng” đứng sau các sàn giao dịch và các dự án, liên tục mua bán để duy trì hoạt động thị trường. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cơ chế hoạt động, vai trò và ảnh hưởng của Market Maker trong thị trường crypto.

Market Maker (MM) là gì?

Trong thị trường tài chính, Market Maker là những nhà tạo lập thị trường hoặc các cá nhân hoặc các công ty môi giới cung cấp dịch vụ giao dịch và tạo thanh khoản. Các Market Maker trực tiếp tham gia vào các giao dịch với vị thế vừa là người bán và người mua.

Vai trò chính của Market Maker là cung cấp thanh khoản hoặc tạo các cơ hội cho mọi người tham gia thị trường mua bán số lượng lớn cổ phiếu, tiền tệ, các sản phẩm phái sinh và các công cụ giao dịch khác. Sự tham gia của các Market Maker góp phần duy trì sự linh hoạt và thanh khoản của một loại tài sản, tăng khả năng thực hiện giao dịch của chúng và nhờ đó thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư đối với loại tài sản đó.

Cách hoạt động của Market Maker

Market Maker hoạt động bằng cách mua và bán tài sản với các mức giá được thiết lập trước. Các mức giá này được gọi là giá thầu (bid price) và giá chào bán (ask price). Giá thầu là giá mà Market Maker sẵn sàng mua tài sản, và giá chào là giá mà Market Maker sẵn sàng bán tài sản.

Khi một nhà đầu tư muốn bán tài sản, họ sẽ đặt lệnh mua với giá thầu. Market Maker sẽ khớp lệnh mua này với lệnh bán của một nhà đầu tư khác, hoặc Market Maker sẽ tự bán tài sản cho nhà đầu tư đó với giá thầu.

Tương tự, khi một nhà đầu tư muốn mua tài sản, họ sẽ đặt lệnh bán với giá chào. Market Maker sẽ khớp lệnh bán này với lệnh mua của một nhà đầu tư khác, hoặc Market Maker sẽ tự mua tài sản từ nhà đầu tư đó với giá chào.

Các Market Maker kiếm lợi nhuận như thế nào?

Đối với các Market Maker (MM) trong thị trường tài chính truyền thống thì spread chính là một trong những cách chủ yếu để tìm kiếm lợi nhuận.

Spread (hay Bid - Ask Spread) là chênh lệch giữa giá Bid (giá mua) và giá Ask (giá bán) của một công cụ tài chính tại cùng một thời điểm nhất định. Trong một số sàn giao dịch, mặc dù mang danh không tính phí (commission bằng 0) nhưng thực ra tất cả đã được tính vào phí Spread tại sàn giao dịch đó.

Ví dụ: Khi một nhà đầu tư mua một cổ phiếu trên một sàn giao dịch, họ có thể quan sát thấy giá đặt mua là $99 và giá bán là $101. Điều này có nghĩa là nhà môi giới mua cổ phiếu với giá $100, sau đó bán nó cho những người mua tiềm năng với giá $101. Thông qua giao dịch khối lượng lớn, một mức chênh lệch nhỏ có thể tạo ra lợi nhuận lớn hàng ngày.

Tại sao Market Maker lại quan trọng?

Market Maker đóng vai trò quan trọng đối với các loại tài sản, đặc biệt là tiền mã hóa, bởi vì thanh khoản là yếu tố cần thiết để đảm bảo tính liên tục và ổn định của thị trường tài chính. Khi một loại tài sản có thanh khoản cao, nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán tài sản đó với giá cả hợp lý và ít rủi ro hơn.

Trong giai đoạn đầu khi một loại tài sản mới được niêm yết, thanh khoản thường rất thấp. MM sẽ là bên thứ 3 cung cấp thanh khoản cho thị trường bằng cách mua và bán tài sản đó. Nói cách khác, MM là người đóng vai trò trung gian giữa người mua và người bán, giúp kết nối hai bên với nhau và tạo điều kiện cho giao dịch diễn ra thuận lợi. Dưới đây là một số lợi ích mà MM mang lại cho thị trường: 

• Tạo thanh khoản: MM sẽ liên tục mua và bán tài sản với giá cả hợp lý, giúp nhà đầu tư dễ dàng mua bán tài sản đó.

• Thu hút nhà đầu tư: Khi một loại tài sản có thanh khoản cao, nhà đầu tư sẽ có nhiều cơ hội hơn để giao dịch tài sản đó. Điều này giúp thu hút nhà đầu tư đến với thị trường và thúc đẩy sự phát triển của thị trường.

• Giảm thiểu rủi ro: Khi các nhà đầu tư muốn mua hoặc bán tài sản, MM sẽ luôn có sẵn để thực hiện giao dịch, đảm bảo rằng các giao dịch được thực hiện một cách an toàn và hiệu quả, điều này giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.

• Tạo ra sự cạnh tranh: Các MM sẽ cạnh tranh với nhau để cung cấp thanh khoản tốt nhất cho thị trường. Điều này giúp tạo ra sự cạnh tranh và giá cả hợp lý cho nhà đầu tư.

• Tăng tính minh bạch của thị trường: MM sẽ cung cấp thông tin về giá cả và khối lượng giao dịch của tài sản. Điều này giúp tăng tính minh bạch của thị trường và giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn.

Market Maker có pump/dump token không?

Chúng ta hoàn toàn không biết bởi vì thị trường crypto có rất nhiều rủi ro liên quan tới minh bạch thông tin cũng như không có các khung pháp lý để tránh MM thực hiện các hành động này. Tuy nhiên có thể khẳng định một điều rằng, một MM sẽ luôn muốn duy trì trạng thái neutral nhất có thể và kiếm lợi nhuận dựa trên spread. Do đó, sẽ ít có động lực cho họ hơn để đẩy trạng thái danh mục vào tình trạng mất cân bằng như trên vì lúc này rủi ro của họ sẽ gia tăng lên rất nhiều.

Trong thị trường crypto, mỗi một hợp đồng MM ký với dự án (để cung cấp thanh khoản cho token) sẽ có những điểm khác biệt. Tuy nhiên, điển hình MM sẽ được vay một số lượng token nhất định từ dự án kèm thêm các lợi ích khác (như call option hoặc phí) để thực hiện nghiệp vụ. Do đó, việc pump/dump token phụ thuộc vào chiến lược của MM cũng như các thoả thuận chi tiết với dự án, không thể hoàn toàn đổ lỗi cho MM nếu token bị pump/dump.

Điểm khác biệt giữa MM & AMM trong Crypto

Thay vì sử dụng các Market Maker truyền thống thì giá và thanh khoản của một tài sản tài thời điểm bất kỳ được duy trì và xác định dựa vào thuật toán của AMM.

Trong không gian Crypto, các AMM được xây dựng dựa trên các hợp đồng thông minh trên các public blockchain, người cung cấp thanh khoản sẽ đưa tài sản vào một nơi gọi là pool thanh khoản. Sau đó, nhà giao dịch sẽ có thể giao dịch các tài sản đó thông qua smart contract. Một số AMM nổi bật trên thị trường có thể kể đến như: Uniswap, Sushiswap, Pancakeswap,...

AMM - giải pháp thanh khoản tốt hơn cho các LTAs

Về cơ bản, MM và AMM (Automated Market Maker) đều có thể là giải pháp cung cấp thanh khoản cho mọi tài sản trên thị trường nhưng trong thực tế rất ít các MM chuyên nghiệp chấp nhận việc tạo market cho các LTAs (Long-Tails Assets) vì một số đặc tính sau:

• Khối lượng giao dịch thường không cao và không bền vững.

• Giá cả thường biến động mạnh.

Xét cho cùng các MM chủ yếu hoạt động vì lợi nhuận. Vì vậy, việc tạo các thị trường cho các LTAs Market không cung cấp lợi nhuận tiền năng cao, đồng thời rủi ro cũng nhiều hơn những tài sản phổ biến nên dĩ nhiên LTAs không phải là lựa chọn tối ưu.

Mặc khác với AMM trong thị trường Crypto, bạn không cần một MM chuyên nghiệp để tạo thị trường cho token của bạn vì chính bạn hay bất cứ người dùng nào cũng có thể tạo ra một thị trường cho bất kỳ token nào trên các AMM. Vì vậy ở thời điểm hiện tại, so với MM thì AMM là giải pháp thanh khoản tốt hơn cho các LTAs trong thị trường Crypto.

Phí giao dịch

Một điểm cần chú ý giữa các thị trường được tạo ra bởi MM và AMM chính là khoản phí giao dịch. Ở góc độ người dùng, phí giao dịch trên thị trường được tạo ra bởi MM có phí giao dịch thấp hơn nhiều lần so với các thị trường được tạo ra bởi các AMM. Bạn có thể thấy điều rõ hơn biểu phí của sàn giao dịch Binance và Uniswap:

• Mức phí tiêu chuẩn bình thường của Binance là 0.1% còn mức phí của Uniswap là 0.3%.

• Những sàn giao dịch khác còn có phí giao dịch thấp hơn nhiều lần của Binance, có thể giao động từ 0.02% - 0.07%.

Điều này xuất phát chủ yếu đến từ rủi ro cho việc cung cấp thanh khoản cho các thị trường này. Với các thị trường được tạo bởi model AMM thì người cung cấp thanh khoản gần như chịu rủi ro nhiều hơn các nhà cung cấp thanh khoản trong các thị trường được tạo bởi MM. Vì vậy nếu setup mức phí quá thấp thì incentive cho các nhà cung cấp thanh khoản cho các AMM cũng sẽ thấp, dẫn đến việc các thị trường được tạo ra bởi AMM sẽ không thể thu hút được các nhà cung cấp thanh khoản tiềm năng.

Market Maker không chỉ giữ cho thị trường vận hành trơn tru mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành giá và cung cấp thanh khoản. Hiểu rõ cách MM hoạt động chính là chìa khóa để nhà đầu tư đưa ra quyết định giao dịch hiệu quả hơn, đặc biệt trong thời điểm thị trường biến động nhanh như hiện tại.