Trong thế giới tài chính kỹ thuật số ngày nay, chúng ta đã quá quen thuộc với những cái tên như Binance, Coinbase hay Kraken. Đó là những gã khổng lồ với khối lượng giao dịch hàng tỷ đô la mỗi ngày, nơi hàng ngàn loại tiền điện tử được mua bán chỉ trong tích tắc. Nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi, trước khi có những siêu sàn giao dịch này, thị trường crypto đã bắt đầu như thế nào? Đâu là nơi đầu tiên trên thế giới mà một người có thể đặt lệnh mua bán Bitcoin một cách công khai?
Câu trả lời sẽ đưa chúng ta quay ngược thời gian về hơn một thập kỷ trước, đến một trang web có cái tên đơn giản đến không ngờ: Bitcoinmarket.com. Đây chính là sàn giao dịch crypto đầu tiên trên thế giới, một thử nghiệm táo bạo đã đặt viên gạch nền móng cho toàn bộ ngành công nghiệp trị giá hàng nghìn tỷ đô la sau này.
Kỷ nguyên của niềm tin và chiếc bánh Pizza huyền thoại
Để hiểu được tầm quan trọng của Bitcoinmarket.com, chúng ta phải hình dung bối cảnh của Bitcoin vào cuối năm 2009 và đầu năm 2010. Lúc này, Bitcoin không phải là một tài sản đầu tư. Nó là một dự án thử nghiệm, một món đồ chơi công nghệ hấp dẫn đối với một nhóm nhỏ các nhà mật mã học, lập trình viên và những người theo chủ nghĩa tự do công nghệ (cypherpunk).
Giá trị của Bitcoin gần như bằng không. Mọi người có được nó chủ yếu qua việc "đào" (mining) bằng máy tính cá nhân. Việc trao đổi, mua bán diễn ra cực kỳ manh mún và phi chính thức. Nếu bạn muốn mua Bitcoin, bạn phải lên các diễn đàn như Bitcointalk, tìm một người sẵn lòng bán, thương lượng giá cả, và sau đó thực hiện một giao dịch P2P (ngang hàng) dựa hoàn toàn vào niềm tin.
Có liên quan: Tether ra mắt USDT trên Bitcoin qua giao thức RGB
Bạn gửi tiền cho họ (thường qua PayPal hoặc chuyển khoản ngân hàng), và hy vọng họ sẽ gửi lại Bitcoin cho bạn. Không có sổ lệnh, không có giá thị trường, không có cơ chế đảm bảo.
Giao dịch nổi tiếng nhất thời kỳ này chính là câu chuyện huyền thoại về Laszlo Hanyecz, người đã trả 10,000 BTC để mua hai chiếc bánh pizza vào ngày 22 tháng 5 năm 2010. Giao dịch này không diễn ra trên một sàn giao dịch, mà là một lời kêu gọi trên diễn đàn.
Nó cho thấy giá trị của Bitcoin lúc đó được định đoạt một cách tùy hứng và mang tính biểu tượng hơn là kinh tế. Chính trong bối cảnh thiếu thốn một nền tảng thanh khoản và định giá chuyên nghiệp này, ý tưởng về một "thị trường" cho Bitcoin đã ra đời.
Laszlo Hanyecz thực hiện giao dịch đầu tiên với Bitcoin (BTC) bằng việc mua Pizza.
Bitcoinmarket.com ra đời
Vào ngày 15 tháng 1 năm 2010, một người dùng trên diễn đàn Bitcointalk với biệt danh "dwdollar" đã đăng một bài viết lịch sử: "Tôi đang xây dựng một sàn giao dịch. Tôi có một dự án lớn trong tay..."
"dwdollar" đã nhận ra vấn đề cốt lõi: Để Bitcoin phát triển, nó cần một thị trường thực sự, nơi người mua và người bán có thể gặp nhau, nơi giá cả được hình thành một cách tự nhiên dựa trên cung và cầu. Sau hai tháng phát triển, vào ngày 17 tháng 3 năm 2010, Bitcoinmarket.com chính thức đi vào hoạt động.
Giao diện của nó cực kỳ thô sơ so với tiêu chuẩn ngày nay, trông giống một diễn đàn hơn là một sàn tài chính công nghệ cao. Cơ chế hoạt động cũng rất đơn giản. Người dùng sẽ đăng các lệnh mua hoặc bán. Việc thanh toán cho các giao dịch đô la Mỹ chủ yếu được thực hiện thông qua PayPal. Sàn giao dịch hoạt động như một bên trung gian ký quỹ (escrow) để tăng cường sự tin tưởng.
Giao dịch công khai đầu tiên được ghi nhận trên sàn đã thiết lập một mức giá ban đầu cho Bitcoin. Một người dùng đã bán 5050 BTC và nhận về 5.02 USD qua PayPal, có nghĩa là giá của 1 BTC tại thời điểm đó chỉ khoảng 0.001 USD. Lần đầu tiên trong lịch sử, Bitcoin có một mức giá được niêm yết công khai, hình thành từ một hoạt động thị trường có tổ chức, dù còn rất sơ khai.
Giao diện sàn Bitcoinmarket từ những ngày đầu năm 2010.
Tác động, di sản và sự lụi tàn không thể tránh khỏi
Sự ra đời của Bitcoinmarket.com là một bước ngoặt mang tính cách mạng:
Khởi tạo cơ chế định giá: Nó đã biến Bitcoin từ một vật phẩm sưu tầm kỹ thuật số thành một tài sản có thể định giá. Giá cả không còn là những thỏa thuận ngẫu nhiên trên diễn đàn mà được xác định bởi các lệnh mua và bán thực tế.
Tạo ra thanh khoản: Dù ban đầu rất nhỏ, sàn giao dịch đã cung cấp một điểm tập trung để mua và bán, giúp những người đào coin có thể chuyển đổi thành quả của họ thành tiền mặt và người mới có thể tham gia vào hệ sinh thái dễ dàng hơn.
Hợp pháp hóa khái niệm: Nó chứng minh rằng một thị trường cho tài sản kỹ thuật số hoàn toàn có thể tồn tại và hoạt động.
Tuy nhiên, con đường tiên phong luôn đầy chông gai. Bitcoinmarket.com phải đối mặt với vô số thách thức. Vấn đề lớn nhất là sự phụ thuộc vào PayPal, một nền tảng không hề thân thiện với tiền điện tử. Các giao dịch có thể dễ dàng bị đảo ngược (chargeback), gây rủi ro lớn cho người bán. Hơn nữa, tính bảo mật và quy mô của sàn còn rất hạn chế.
Khi Bitcoin ngày càng được biết đến, nhu cầu về một nền tảng mạnh mẽ và chuyên nghiệp hơn đã xuất hiện. Vào tháng 7 năm 2010, một cái tên khác đã trỗi dậy và nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường: Mt. Gox. Ban đầu là một trang web trao đổi thẻ bài "Magic: The Gathering", Mt. Gox đã chuyển đổi thành một sàn giao dịch Bitcoin và với nền tảng tốt hơn, nó đã nhanh chóng vượt qua Bitcoinmarket.com để trở thành sàn giao dịch thống trị thế giới trong nhiều năm sau đó (trước khi sụp đổ vào năm 2014).
Bitcoinmarket.com dần mất đi vị thế của mình và cuối cùng ngừng hoạt động. Nó trở thành một chú thích trong lịch sử, thường bị lu mờ bởi câu chuyện kịch tính của Mt. Gox.
Có liên quan: Eric Trump: Mỹ và Trung Quốc đang dẫn đầu kỷ nguyên Bitcoin toàn cầu
Người khổng lồ say ngủ
Nhìn lại hành trình từ con số không đến một thị trường toàn cầu, chúng ta không thể không ghi nhận công lao của Bitcoinmarket.com. Nó có thể không phải là sàn giao dịch thành công nhất hay tồn tại lâu nhất, nhưng nó chắc chắn là sàn giao dịch đầu tiên. Giống như phát súng lệnh trong một cuộc đua marathon, nó đã khởi động tất cả.
Mỗi khi chúng ta thấy biểu đồ giá Bitcoin biến động từng giây, mỗi khi chúng ta đặt một lệnh giao dịch trên các ứng dụng hiện đại, hãy nhớ rằng tất cả những điều đó đều bắt nguồn từ một ý tưởng đơn giản trên một diễn đàn và một trang web thô sơ. Bitcoinmarket.com là minh chứng cho tinh thần đổi mới của cộng đồng crypto thuở sơ khai - một tinh thần dám thử nghiệm, dám chấp nhận rủi ro để biến một ý tưởng trừu tượng thành một thị trường sống động, đặt nền móng cho cả một cuộc cách mạng tài chính.
